FARKLI BİR HAK ARAMA YOLU: KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU (OMBUDSMAN).

KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU (OMBUDSMAN) MAHKEMEDE DAVA AÇMADAN ÖNCE BAŞVURULABİLECEK BİR KURUM.

BAŞVURULAR ÜCRETSİZ.

BAŞVURULAR İNTERNETTEN ÜZERİNDEN YAPILABİLECEĞİ GİBİ VALİLİK VE KAYMAKAMLIKLARDAN DA YAPILABİLİYOR.

KARARLAR TAVSİYE NİTELİĞİNDE AMA İDARELER % 70 ORANINDA KARARLARA UYUYOR.

Çoğu kez bir sorunla karşılaşan, haksızlığa uğrayan veya hakları ihlal edilen memurlar, yöneticilerine sözlü talepte bulunur, “hayır” cevabı alınca da, idare ile ters düşmemek veya sorun yaşamamak için hak aramaktan vazgeçerler.

“Kim uğraşacak yıllarca mahkemeler ile?” deyip sineye çekenler de cabası.

Bir de, kendiniz için avukat tutmasanız ve idari yargıya başvuruyu kendiniz yapsanız bile, davanın kaybedilmesi halinde karşı tarafın mahkeme ve avukat masraflarını ödeme korkusu var.

MEMURLAR NADİR KULLANIYOR!

Memurların nadir kullandığı hak arama kurumlarından biri olan Kamu Denetçiliği Kurumu (kısaca KDK), yargıya başvurmadan önce, yani mahkemelerde DAVA açmadan önce kullanılabilecek, kamuoyunda OMBUDSMAN olarak da bilinen  bir kurum.

Bu konuda en büyük sorun Ombudsman olarak da adlandırılan Kamu Denetçiliği Kurumunun işlevinin bilinmemesidir.

Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK); 14/6/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kanunla kurulan bir başvuru mekanizmasıdır.

Kamu Denetçiliği Kurumu/Ombudsman  amacı nedir?

6328 saylı Kanunun 1 inci maddesine göre “Bu Kanunun amacı; kamu hizmetlerinin işleyişinde bağımsız ve etkin bir şikâyet mekanizması oluşturmak suretiyle, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve önerilerde bulunmak üzere Kamu Denetçiliği Kurumunu oluşturmaktır.”

1.   Kimler başvurabilir?

KDK’na hak ve çıkarları ihlal edilen gerçek ve tüzel kişiler başvurabilirler. Başvuru sahibinin talebi üzerine –başvuru sahibi talep ederse- başvuru gizli tutulur.

 Çocuklar ve engelliler gibi toplumdaki hassas gruplar da başvurabilir.

2.   Başvuru dilekçesinde neler olmalı?

Başvuru; başvuru sahibinin adı ve soyadı, imzası, yerleşim yeri veya iş adresini ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için vatandaşlık kimlik numarasını, yabancılar için pasaport numarasını, başvuru sahibi tüzel kişi ise tüzel kişinin unvanı ve yerleşim yeri ile yetkili kişinin imzasını, varsa, merkezi tüzel kişilik numarasını ve yetki belgesini içeren Türkçe dilekçe ile yapılır.

Başvuru dilekçesinde şikayet edilen idare, başvurunun konusu ve şikayetçinin talebi mutlaka bulunmalıdır.

Başvurular “Gerçek Kişiler İçin Şikayet Başvurma Formu”, “Tüzel Kişiler İçin Şikayet Başvuru Formu” ile yapılır ve forma şikayet konusuna ilişkin her türlü belge eklenir.

3.   Başvurmadan önce ne yapmalı?

2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununda öngörülen idari başvuru yolları ile özel kanunlarda yer alan zorunlu idari başvuru yollarının tüketilmesi gereklidir.

Yani idari yargıya başvururken yapıldığı gibi, sorunun çözümü için önce ilgili idareye/kuruma yazılı başvurmak,  red cevabı almak veya cevap verilmemesi durumunda 60 günlük zımnen red süresini beklemek gerekiyor.

4.   Kimler başvuramaz?

KDK’ye başvuru, idari yargıda dava açmadan önce yapılmalıdır.

Dava açanlar başvuruda bulunamaz.

Şikayet konusu ile ilgili, başkaları tarafından herhangi bir dava açılmışsa, yani o şikayet konusu yargıya intikal etmişse ön incelemede başvuru reddedilir.

5.   Başvuru yolları tüketilmeden başvuru yapılabilir mi?

Telafisi güç veya imkânsız zararların doğma ihtimali varsa (örneğin can güvenliğini ilgilendiren bir durum olması) idari başvuru yollarının tüketilmesi şartı aranmaz.

Bir kamu görevlisine amiri tarafından mobbing uygulanması veya kamu görevlisinin vatandaşa kötü ve kaba davranışının sürekli hale gelmesi gibi durumlarda idari başvuru yollarının tüketilmesi şartı aranmaz.

Keza kamu kurum veya kuruluşları tarafından yapılan işlem kesinleşmiş ise, doğrudan KDK’ya başvuru yapılabilir.

6.   Ne zaman başvurulabilir?

İlgili idarenin red cevabından veya zımnen red tarihinden sonra 6 ay içinde Kamu Denetçiliği Kurumuna başvurulabilir. Ancak ilk 60 gün içinde yapılacak başvurular idari yargıya başvuru süresini keser.

Bu şu demek:

Diyelim ki idareye 02.01.2019 tarihinde bir dilekçe ile başvurdunuz. İdare talebinizi 01.02.2019 tarihli yazı reddetti ve yazı size 04.02.2019 tarihinde tebliğ edildi. İdari yargıya 60 gün içinde başvurmanız gerekir. Yani idari yargıda en geç 05.04.2019 tarihinde dava açmanız gerekir.

Eğer Kamu Denetçiliği Kurumuna başvuracaksanız, son başvuru tarihiniz (6 ay= 180 gün) 03.08.2019 günüdür. Ancak 3 Ağustos Cumartesi günü tatil olduğu için, son başvuru tarihi 5 Ağustos 2019 Pazartesi günüdür.

KDK’ndan olumsuz karar çıkması veya olumlu çıkan Tavsiye kararına idarenin uymaması durumunda idari yargıda dava açılması düşünülüyor ise KDK’na,  yazının size tebliğ tarihinden itibaren 60 günlük süreden önce başvurmak gerekiyor. Çünkü KDK’ya başvuru idare mahkemesine yapılacak başvurunun (ki tebliğ tarihinden itibaren 60 gündür)  süresini keser.

Bu şu demektir: Yukarıdaki örneğe devamla, eğer KDK’na 01.04.2019 tarihinde başvurursanız; KDK Tavsiye kararının olumsuz çıkması veya ilgili idarenin olumlu KDK kararına uymadığının size tebliğ edildiği tarihten itibaren idari yargıya başvurabilmek için  4 gününüz kalmış demektir. Yani idari yargıya başvurmak zorunda kalacağınızı hesaba katarak ilk 60 günlük sürede ne kadar erken KDK’na başvurursanız, idari yargıya başvurmak için o kadar fazla vaktiniz olur.

7.   Başvuru nasıl ve nereye yapılıyor?

Başvurular kuruma doğrudan yapılabildiği gibi, bulunulan yerin  valilik veya kaymakamlığına da yapılabiliyor.

Başvurular elektronik ortamda e-başvuru üzerinden, kurumun (KDK) web sayfasından  yapılabildiği gibi posta yoluyla da yapılabilir. Bu durumda evrakların aslının 15 gün içinde KDK’ya gönderilmesi gerekiyor.

8.   Başvuru ücreti var mı?

Başvurular herhangi bir ücrete tabi değil.

9.   KDK ek belge isteyebilir veya tanık dinlenebilir mi?

KDK,  başvuran kişiden veya şikâyet edilen kurumdan bilgi ve belge isteyebilir.

Gerekli görmesi halinde, taraflarla görüşebilir, tanık ya da başka kişilerin dinlenilmesine karar verilebilir.

10.               KDK ne tür kararlar verir?

KDK yapacağı inceleme ve araştırma sonucunda aşağıdaki kararları verebilir:

a.    Ön incelemenin tamamlanmasından sonra şikayetçinin şikayetinden vaz geçmesi veya şikayetçinin aynı konuda  dava açması halinde “Karar verilmesine yer olmadığına dair karar” verilebilir,

b.     İnceleme ve araştırma süreci devam ederken KDK tarafları dostane çözüme davet edebilir, şikayetçinin talebi ilgili idare tarafından yerine getirilir ve şikayetçi bu nedenle şikayetinden vaz geçtiğini,  böylece sorunun çözüldüğünü KDK’ya bildirirse, bu durumda “Dostane çözüm kararı “ verilir.

c.    İnceleme ve araştırma sonucunda şikayetçinin haklı olmaması, idarenin işlem ve eylemlerinde hukuka ve hakkaniyete aykırı bir durum tespit edilmemesi durumunda “Ret kararı” verilir.

d.    KDK’nın yapmış olduğu inceleme ve araştınma sonucunda şikayetçinin haklı olduğu ve idarenin işlem veya eyleminin hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğu , dolayısıyla ortada bir mağduriyet olduğu sonucuna varılırsa “Tavsiye kararı” verilir.

11.               Tavsiye kararı nedir?

İdareye; hatalı davranışını kabulü, zararın tazmini, mevzuat değişikliği önerisinde bulunulması, şikayete konu edilen işlemin geri alınması, kaldırılması, değiştirilmesi veya düzeltilmesi yönünde öneriler içeren karara “Tavsiye kararı” denir.

12.               Tavsiye kararına karşı idareler ne yapmaktadır?

Tavsiye kararı idareye tebliğ edildikten sonra, ilgili idare karara uyup uymayacağını KDK’ya bildirir.

İlgili idare; karara uyması halinde ne tür işlemleri gerçekleştirdiğini, uymaması halinde gerekçisini 30 gün içinde KDK’ya bildirmek zorundadır.

İlgili idarenin karara uymaması halinde, şikayetçi, 7. sorudaki süre şartı çerçevesinde idari yargıya başvurabilir.

13.               Kurum kararları bağlayıcı mı?

Kurum kararları TAVSİYE  niteliğinde olup idare açısından bağlayıcı değil. Ancak kamu kurumları büyük ölçüde Tavsiye kararlarına uyuyor. 2018 yılı için KDK kararlarına uyma oranı % 70’e ulaşmıştır. Bu oran AB ülkelerinde % 80’dir.

Kamu idareleri kararlara uymadıklarında, KDK tavsiye kararları mahkemelerde belge olarak kullanılabiliyor, çünkü tavsiye kararları çok güzel hazırlanmış ve ufuk açıcı birer hukuki metindir.

14.               İdareler tavsiye kararlarına uymazsa ne olacak?

Kurum kararının idare tarafından uygulanmaması durumunda idari yargıya başvurmak isteyenler, ilk 60 günlük süre içinde yapmaları gerekiyor. (7. sorunun cevabına bakınız)

15.               Kamu denetçiliği kurumuna başvuru idari yargıya başvuru süresini durdurur mu?

Kamu Denetçiliği Kurumuna yapılan başvuru, idareden alınan red cevabının üzerinden geçecek ilk 60 gün için idari yargıya başvuru süresini durduruyor/kesiyor.

60 günden sonraki başvurular süreyi kesmez çünkü idari yargıya başvuru süresi bitmiştir.

(7. sorunun cevabına bakınız)

16.               Tavsiye kararına uyulmazsa ne yapılmalı?

Yani idarenin cevabından sonra 50. gün Kamu Denetçiliği Kurumuna başvurursanız, süre kesilir, idari yargıya başvuru için 10 gününüz kalır. Lehte olan tavsiye kararı idare tarafından uygulanmadığı zaman veya karar olumsuz olduğu zaman, tavsiye kararının tebliğ tarihinden itibaren 10 gün içinde idari yargıya başvurmak gerekir.

(7. sorunun cevabına bakınız)

Daha geniş bilgi için lütfen https://www.ombudsman.gov.tr/rehber-sikca-sorulan-sorular/index.html adresini ziyaret ediniz.

BASK/Bağımsız Yapı-İmar Sen Hukuk Bürosu