ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARINDA “EŞİTLİK” İLKESİNİN YORUMU

HUKUK YARDIMI ALINMADAN “EŞİTLİK İLKESİNE AYKIRILIK”TAN DAVA AÇMAK İÇİN HUKUK YARDIMI ALINMALIDIR.

İdarenin haksız ve hukuk dışı olduğu düşünülen  işlem ve eylemleri karşısında yargıya başvuran memurlar –elbette diğer vatandaşlar-, iddialarını güçlendirmek amacıyla genellikle Anayasanın  “kanun önünde eşitlik” başlıklı 10 uncu maddesine atıfta bulunurlar.

Eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini belirtmenin yanısıra  ayrımcılık yapıldığını da ileri sürerler. Ve mahkemelerden bu  yönde karar beklerler.

Mahkeme kararları kişileri için tatmin edici bulunmazsa yargı süreci tüketilerek konu, bireysel başvuru kapsamında   Anayasa Mahkemesine taşınır.

Ancak bireysel başvurularda duygusal ögeler öne çıkarılarak, altı yeterince doldurulmadan Anayasanın eşitlik ilkesine atıfta bulunmak, sorunu çözmediği gibi, verilen aleyhte veya ret kararları nedeniyle  yargıya ve hukuka olan saygı da zedelemektedir.

Eşitlik kavramının gündeme geldiği yerde, ayrımcılıktan şikayet vardır ve bu nedenle eşitlik ilkesi hatırlatılmaktadır.

Anayasa Mahkemesine yapılan bireysel başvurulara ilişkin olarak Mahkemece verilen kararlarda  çoğu kez “Anayasanın 10. maddesiyle ilgisi görülmemiştir” ifadesi yer almaktadır.

Bunun anlamı, “her ne kadar eşitlik ilkesine aykırılık iddiasında bulunmuş iseniz de, iddianızın konu ile ilişkisi bulunamamıştır” demektir.

Ayrıca kararlarda sık sık “iddiaların açıkça dayanaktan yoksun olması”na dikkat çekilmektedir.

Netice itibariyle, Anayasanın eşitlik ilkesine aykırılık  veya ayrımcılık iddiasıyla açılacak davalarda, dava metninin hukuk yardımı alınarak hazırlanması gerekir.

Başvurucuların eşitliğe aykırı sandıkları konular, Anayasa Mahkemesi tarafından eşitliğe aykırı bulunmamaktadır.

Örneğin; 657 sayılı DMK’nda sayılan Emniyet Hizmetleri Sınıfı personelinin aylıklarına yapılacak bir iyileştirmenin diğer sınıfların personeline yapılmadığı durumlar, Anayasanın eşitlik ilkesine aykırılık teşkil etmez.

“Eşitlik” ile ilgili Anayasa Mahkemesi kararlarından birkaç alıntıyı aşağıda bilgilerinize sunuyoruz:

“7. Anayasa’nın 10. maddesinde öngörülen “kanun önünde eşitlik” ilkesi, hukuksal durumları aynı olanlar için söz konusudur. Bu ilke ile eylemli değil hukuksal eşitlik öngörülmüştür. Eşitlik ilkesinin amacı aynı durumda bulunan kişilerin kanunlar karşısında aynı işleme bağlı tutulmalarını sağlamak, ayrım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemektir. Bu ilkeyle, aynı durumda bulunan kimi kişi ve topluluklara ayrı kurallar uygulanarak kanun karşısında eşitliğin çiğnenmesi yasaklanmıştır. Kanun önünde eşitlik, herkesin her yönden aynı kurallara bağlı tutulacağı anlamına gelmez. Durumlarındaki özellikler, kimi kişiler ya da topluluklar için değişik kuralları ve uygulamaları gerektirebilir. Aynı hukuksal durumlar aynı, ayrı hukuksal durumlar farklı kurallara bağlı tutulursa Anayasa’da öngörülen eşitlik ilkesi zedelenmez.”

“6. Anayasa’nın 10. maddesinde öngörülen “kanun önünde eşitlik” ilkesi, hukuksal durumları aynı olanlar için söz konusudur. Bu ilke ile eylemli değil, hukuksal eşitlik öngörülmüştür. Eşitlik ilkesinin amacı, aynı durumda bulunan kişilerin kanunlar karşısında aynı işleme bağlı tutulmalarını sağlamak, ayrım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemektir. Bu ilkeyle, aynı durumda bulunan kimi kişi ve topluluklara ayrı kurallar uygulanarak kanun karşısında eşitliğin çiğnenmesi yasaklanmıştır. Kanun önünde eşitlik, herkesin her yönden aynı kurallara bağlı tutulacağı anlamına gelmez. Durumlarındaki özellikler, kimi kişiler ya da topluluklar için değişik kuralları ve uygulamaları gerektirebilir. Aynı hukuksal durumlar aynı, ayrı hukuksal durumlar farklı kurallara bağlı tutulursa Anayasa’da öngörülen eşitlik ilkesi zedelenmez.”

“9.    Anayasa’nın 10. maddesinde, “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.” denilmiştir. Maddede yer verilen eşitlik ilkesi hukuksal durumları aynı olanlar için söz konusudur. Bu ilke ile eylemli değil, hukuksal eşitlik öngörülmüştür. Eşitlik ilkesinin amacı, aynı durumda bulunan kişilerin kanunlar karşısında aynı işleme bağlı tutulmalarını sağlamak, ayrım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemektir. Kanun önünde eşitlik, herkesin her yönden aynı kurallara bağlı tutulacağı anlamına gelmez. Durumlarındaki özellikler, kimi kişiler ya da topluluklar için değişik kuralları ve uygulamaları gerektirebilir. Aynı hukuksal durumlar aynı, ayrı hukuksal durumlar farklı kurallara bağlı tutulursa Anayasa’da öngörülen eşitlik ilkesi zedelenmez. Başka bir anlatımla, kişisel nitelikleri ve durumları özdeş olanlar arasında, kanunlara konulan kurallarla değişik uygulamalar yapılamaz. Kanunlar, eşitlik ilkesine uygun bir şekilde, aynı durumda bulunanlar için haklarda ve ödevlerde, yararlarda ve yükümlülüklerde, yetkilerde ve sorumluluklarda, fırsatlarda ve hizmetlerde eşit davranılmasını sağlayacak kurallar içermelidir.”

Esas Sayısı    : 2017/150

Karar Sayısı : 2017/162

Karar Tarihi: 29.11.2017

R.G.Tarih-Sayısı : 24.1.2018-30311

“13. Anayasa’nın 10. maddesinin birinci fıkrasında “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.”; dördüncü fıkrasında “Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.” ve son fıkrasında “Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.” denilmektedir. Maddede yer verilen eşitlik ilkesinin amacı, aynı durumda bulunan kişilerin kanunlarca aynı işleme bağlı tutulmalarını sağlamak ve kişilere kanunlar karşısında ayrım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemektir. Bu ilkeyle aynı durumda bulunan kişi ve topluluklara ayrı kurallar uygulanarak yasa karşısında eşitliğin ihlâli yasaklanmıştır. Kanunlar eşitlik ilkesine uygun bir şekilde, aynı veya benzer durumda bulunanlar için haklarda ve ödevlerde, yararlarda ve yükümlülüklerde, yetkilerde ve sorumluluklarda, fırsatlarda ve hizmetlerde eşit davranılmasını sağlayacak kurallar içermelidir. Ancak durum ve konumlarındaki özellikler, bazı kişiler ya da topluluklar için değişik kuralları gerekli kılabilir. Farklı hukuksal durumda bulunanların ayrı kurallara tâbi tutulması ise Anayasa'da güvence altına alınmış olan eşitlik ilkesine aykırılık oluşturmaz.“